Podpisywanie „lojalki” przy umowach o pracę jest zjawiskiem dość powszechnym, szczególnie w czasach tzw. rynku pracownika, kiedy specjaliści z różnych dziedzin szukają nowych perspektyw rozwoju, co wpływa na dużą rotację pracowników. O ile zasady zawierania umów o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy są jasno określone w kodeksie pracy, o tyle zakaz konkurencji po ustaniu umowy zlecenia nie jest uregulowany żadnymi przepisami. Jak zatem zabezpieczyć się przez konkurencją ze strony byłego współpracownika i z drugiej strony czy zawarta przez zleceniobiorcą umowa o zakazie konkurencji po ustaniu współpracy jest ważna i wiążąca? Zabezpieczenie się zleceniodawcy przed działalnością konkurencyjną ze strony swoich byłych współpracowników jest bardzo ważne, a umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku zlecenia jest świetnym rozwiązaniem. Tak jak wspomniałam powyżej- żadne przepisy nie regulują, jakie elementy powinna zawierać ważna umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku zlecenia. Można więc swobodnie ukształtować łączący strony stosunek prawny, określając dowolnie czas trwania zakazu konkurencji i zasady odszkodowania za powstrzymanie się od działań konkurencyjnych. Powyższe wynika z tzw. zasady swobody umów, o której mowa w art. 353¹ Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Można wyobrazić więc sobie umowę, w której zleceniobiorca zobowiązuje się do powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej przez rok, bez jakiejkolwiek rekompensaty ze strony zleceniodawcy. Co więcej w praktyce funkcjonuje bardzo wiele takich umów. Czy taka umowa jest dla zleceniobiorcy wiążąca? Gdyby chodziło o umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, sprawa byłabym prosta- brak określonego odszkodowania za niepodejmowania działalności konkurencyjnej oznacza nieważność umowy. Ale przepisy dotyczące umowy zlecenia nie przewidują analogicznego rozwiązania. Nieważność takiej umowy można wywodzić z powołanego wyżej przepisu dotyczącego swobody umów i faktu, że umowa nie może sprzeciwiać się zasadom współżycia społecznego. Sądy w kilku orzeczeniach opowiedziały się za możliwością uznania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu współpracy cywilnoprawnej za nieważną, jako naruszającą zasady współżycia społecznego właśnie dlatego, że były zleceniobiorca nie otrzymywał jakiejkolwiek rekompensaty za lojalność (tak : Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 listopada 2015 r. IV CSK 804/14, Wyrok Sądu Najwyższego- Izba Cywilna z dnia 11 września 2003 r. III CKN 579/01) Sprawa komplikuje się, gdy umowa zlecenia została zawarta w relacji B2B, pomiędzy dwoma przedsiębiorcami. W takim przypadku próba podważania ważności umowy o zakazie konkurencji, która nie zawiera postanowień o odszkodowaniu dla byłego zleceniobiorcy będzie bardzo trudna- w końcu przedsiębiorca powinien mieć większą świadomość konsekwencji zawarcia niekorzystnej umowy. Stanowisko to, z którym osobiście w pełni się zgadzam, zostało potwierdzone wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2013 r., V CSK 30/13) A zatem podsumowując, wobec braku uregulowania elementów koniecznych dla umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku zlecenia, strony takiej umowy mogą ukształtować swoje prawa i obowiązki jak chcą. Należy pamiętać jednak, że w przypadku braku określenia w umowie wynagrodzenia za powstrzymanie się od zajęć konkurencyjnych druga strona może podnosić, że umowa ta jest nieważna. Aby chronić się przed takim zarzutem, należy w umowie wskazać wysokość odszkodowania należnego byłemu zleceniodawcy. Karolina Georges-Towalska Radca prawny wpisany na listę Okręgowej Izby Radców Prawnych w Krakowie, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego. W ramach prowadzonej Kancelarii zajmuję się głównie obsługą przedsiębiorców.